Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleşatır bir düzen bileğildir. Ahbaplık, toplum süresince insanoğluın bayağı kesinlikle davrandıklarını bileğil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak dâhilin vardır. Doğruluk değeri dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene salmak, içtimai dirimın gerçekleşmesini bulmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin hakkındasına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, mutlaka essah kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum süresince insanoğluın gidiş ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her dönem mümkündür. “İşte hukuk, insan davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tip, bir bütündür.” İnsan-insan, insan-natür ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru dâhilin evrensel ilkelerle güvence altına allıkınmasıdır. Ahbaplık, insaniyet seviyesi dâhilin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgeniş görüş ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, toplum sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak tamlayan mütalaalerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini bulmak için konulan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, pay ve kanunların kâffesidür. Henüz münteşir bir tanımıyla hukuk, adalete yönelmiş içtimai evetşfakat düzenidir. Ahbaplık Lafız Medlulı Ahbaplık kelimesi Arapça “pay” kökünden hasılat ve pay kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “pay” kelimesinin çoğmehabetli “ilenme’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na gereğince hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet mazmunında da kullanılır. Fen Medlulı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu dâhilin hala doyurucu bir tanım bünyelamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen tanımı ise: “Sınırlı bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) destelanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi süresince bel kemiği olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri konu saha kısmına Özel Ahbaplık, eşhas ile mevki yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun mirlıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mevki aracılığıyla güvenceye allıkınmış ve cebri yapmış oldurımlara ehil olmasıdır. Ahbaplık kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun fehamet yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla nazir nitelikteki yekpare durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık sahaında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek dâhilin kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları mâni olmak dâhilin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve mangır cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kazanç yama; algı hukukunda algı ve gizliceçılık cezaları kabil daha bir hukuk dallarında daha bir yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut siyasi mütalaaleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan hukuk, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai bir evetşfakat düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai dirimı düzenleyip insanoğluın pasış ve emniyet süresince bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Uygulama Yarar (Içtimai İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun tatbikî amacını, içtimai gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile toplum süresince canlı insanoğluın, birbirleri ile bina etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun bünyesından meydana gelen gereksinimlerinı hakkındalamaya çallıkışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile mevlit, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek hukuk düzeni dirimın bel kemiği gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun doğal bünyesına ve bundan müterakki gelen gereksinimlerine mütenasip çıkmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçübile, iktisadi gerçeklere bile mecburdır; iktisadi gereksinimlara uymalı ve onları hakkındalamalıdır. 3. Doğruluk Ahbaplık bu fonksiyonu ile belirli bir aranjman altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir müsavat düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak sahih kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanımıyla adalet, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere iki daha bir anlamda kullanılır. Doğruluk aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet mazmunında ferdî bir özelliği deyimler. şahıs her dönem haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni bayılmak uğrunda sürekli ve bileğalışverişmez bir çaba gösterir. İşte bu gidiş ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet fehvaı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği ilişik biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk sahaında hukuki fehamet olarak söz konusu olan adalet bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Sosyete dâhilindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini dâhileren kurallar yekpareü olarak hukuk, bu bileğerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve yönetmek yerinde bulunmuş olduğuna gereğince, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında adalet acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün hukuk sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir fehamet niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir toplum düzenini dâhilerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; gerek mevcut düzeni bakmak, gerekse onu bileğalışveriştirmeyi meşrulaştırmak dâhilin her dönem adalete mirvurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta hakkındamıza kurulu hukuk düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim hukuk mazmunında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, mevcut hukuk düzenlerinin kendisine mütenasip olup olmadığı açısından bir fehamet ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Tekrar bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve zararlı hakkındalıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon muvazene süresince olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Alışılagelen olarak bütün hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai evetşfakat uyacak, hem bile bu içtimai dirimın pasış süresince sürebilmesi dâhilin bir düzen görünümünü sağlamaya çallıkışacaktır.